Ervaringsverhalen

We zitten in de advent, de tijd voor Kerst. Een kerstverhaal komt in me op:

Een van de mannen zit bijna een jaar binnen.
Hij kwam heel gefrustreed en boos binnen maar knapte snel op.
Hij heeft aangegeven dat zijn leven zo beroerd is verlopen omdat hij zijn vader zo miste.
Zijn vader overleed toen hij een puber

In het Huis van Bewaring (HvB) in Grave gebeurt iets bijzonders. Op zondag, tijdens de samenkomsten in de gevangeniskerk, komt er een groepje gedetineerden bijeen om muziek te maken voor de kerkgemeenschap van de gevangenis. Het is een komen en gaan van mensen hier,

Ik vang een flard van een gesprek op tussen vier mannen en een vrouw die deelnemen aan de Prison Alpha, een laagdrempelige cursus om het christelijk geloof te leren kennen. Het is een bijzondere samenstelling, deze groep.

Hier heeft zijn vader hem zovaak op gewezen, dat God hem zal redden. Maar hij moest er niets van hebben, kon het niet horen. En nu zegt hij, weet hij, het is Jezus. Vraag me niet hoe het zit, maar zo is het, het is Jezus, hij voor ons en is voor mij gestorven.

Je kent natuurlijk wel
de toren van Pisa. Die is
zo beroemd geworden,
omdat hij helemaal
scheef staat. En als ze er
niets aan doen, dan zakt
hij steeds verder scheef,
totdat hij omvalt.

Je geeft tegengewicht
met spiegelvragen
reflekteer je mijn zieledans.

Ik voel het zwaar, jij maakt het licht.
Ik zie het donker, jij geeft het zicht.
Jij brengt mijn onbalans
in evenwicht.

Onlangs mocht ik afscheid nemen van één van onze bewoners. Na een detentieperiode van ruwweg één jaar zou hij binnen enkele dagen door de poort van de P.I. (penitentiaire inrichting = gevangenis) de vrijheid opnieuw tegemoet gaan. Wij spraken over hoe het zou gaan en hoe het zou zijn, weer ‘buiten’.

Mees is net binnengekomen in de PI. De gv’er van de PI waar hij vandaan komt, heeft me een mail gestuurd met de vraag of ik hem wil bezoeken. Mijn eerste bezoek aan hem, enkele dagen later, vindt plaats in de iso. Hij heeft brandgesticht in zijn cel.

If only on the streets it would go so well
Two persons locked down in a limited space
Still both of you endure this with grace
Even though you have moments of anger and grief
You manage somehow to limit these to be brief

Het is weer zaterdag en tijd om naar de kerk te gaan. Vanmorgen vroeg heb ik tijdens de lucht wat fitnessoefeningen gedaan om mijn spieren te trainen en lekker rondjes gelopen. Het is alweer een stuk kouder dan vorige week maar gelukkig nog droog. Nu ben ik weer geschoren en gekleed voor de wekelijkse kerkdienst.

Een paar dagen geleden wandelde ik met een bewoner over het terrein. We doen dit vaker. Wandelen is een prettige, ontspannen manier om met elkaar in gesprek te gaan. Je bent bezig, stiltes vallen minder op en je hoeft elkaar niet continue aan te kijken. Ook kun je de omgeving en wat je ziet in het gesprek betrekken. Dieren en planten zijn fijne neutrale onderwerpen om van daaruit de diepte in te gaan.

In mijn kerkelijke gemeente was vroeger een groepje oudere vrouwen die elke week bij elkaar kwamen om te breien of te haken voor mensen in Zuid-Afrika. Dat groepje stopte vanwege ouderdom van de vrouwen, overlijden of omdat men niet meer in staat was om te komen. Ik weet nog dat de impact van het stoppen groot was,

Na jaren als gemeentepredikant gewerkt te hebben, stap ik nu op zondagochtend in plaats van op de fiets, in mijn auto om naar de kerk te gaan, de kerk in de PI. Ik vertrek in alle vroegte, maar voor het bekende radioprogramma ‘Vroege vogels’ gelukkig niet al te vroeg. Onderweg geniet ik van het enthousiasme

Sisters Vocal Group treedt op voor gevangenen

In juni trad het koor Sisters Vocal Group onder leiding van dirigente Rineke de Wit op in een Penitentiaire Inrichting in Nederland. Dit mooie initiatief bracht ons ertoe enkele vragen te stellen aan dirigente Rineke de Wit en koorlid Jeannet.

Uit de Epiloog van:
In de Gevangenis wil je God,
Margreet Sanders
Adveniat 2024

De drenkeling en de druppel

Een tbs-maatregel – waarbij ‘tbs’ staat voor terbeschikkingstelling – is volgens de website van het Openbaar Ministerie: ‘een beveiligingsmaatregel die de rechter kan opleggen om de samenleving te beschermen als iemand een misdrijf heeft gepleegd 

We hadden elkaar al een aantal keer gesproken. John had hierom gevraagd, want hij wilde proberen te geloven. Hij was groot geworden in de handel. Hij managede meerdere lijnen naast elkaar. Geld als water. Hij kon zich alles veroorloven. En toch, hij zat in een proces. En toen kwam het moment.

Vrijdag 17 mei jl. was de voormalig Kapelaan (prot. geestelijk verzorger) van de beruchte Koraal Specht gevangenis (tegenwoordig: Bon Futuro) op Curaçao voor de tweede maal aanwezig bij de gespreksgroep in onze PI. Bij het zien van deze man kun je je bijna niet voorstellen dat hij in een ander leven ook nog eens een meervoudig Nederlands kampioen powerliften is geweest.

‘Jaren geleden kende ik iemand, die uit het Caraïbisch gebied kwam. Hij verkocht een keer aan iemand een kilo bloem als coke. Het kostte een ander zijn leven, want die kreeg de schuld. Maar deze man hield er een flink bedrag aan over. Hij nodigde mij en een ander uit om mee te reizen naar het eiland waar hij vandaan kwam.

Ik loop op de afdeling en één van de gedetineerde mannen daar roept me bij mijn naam. Saskia, heb je straks even tijd voor me? Natuurlijk antwoord ik, maar bemerk toch enige terughoudendheid bij mezelf, deze man spreekt toch met niemand. Waarom wil hij me dan nu ineens spreken? Hoe weet hij mijn naam? Ik vraag het hem.

Naast het feit dat Jezus overwinnaar is over de dood en de zonde, heeft hij onberispelijk gedrag getoond tijdens zijn lijdensweg.

Met Pasen hebben we in de PI Hoogvliet stilgestaan bij zijn gedrag oog in oog met gruwelijke martelingen tot aan zijn dood.

Ik wil mijn gevoelens uiten,
maar hoe dat weet ik niet.

Ik kijk door mijn getraliede ruiten, 
maar niemand die me ziet.

Wat is dit toch moeilijk,
ook al wil ik het zo graag.

Elke dag als ik in mijn cel wakker word, kijk ik naar alle foto’s en kaartjes van mijn familie en dierbaren op
mijn prikbord.
Dat geeft me veel kracht en hoop op een goed leven en om weer te vechten voor een goede toekomst.

Een quote van iemand, di mij uitdaagt om geïnspireerd in het leven te staan en mijn werk te doen. Leiden, of leiderschap, wordt vaak geassocieerd met het leiding geven aan grootse projecten en verantwoordelijke functies. Maar leiden, leiderschap begint met de regie nemen over je eigen leven. Over je eigen gedachten, gevoelens en je eigen keuzes. Groot, maar vooral ook heel klein.

Er zijn van die dagen dat het leven in de PI zich in alle gruwelijkheid openbaart. Gruwelijk in de zin van deceptie, van wanhoop, van uitzichtloosheid, van verdriet, van innerlijke pijn. Vandaag was zo’n dag.

“Katholieken zijn van de ‘dingetjes,’” zei jaren geleden de toenmalige hoofdaalmoezenier. Zo’n gelovig dingetje is een rozenkrans, er wordt mij regelmatig om gevraagd. Het is een typisch katholiek hebbedingetje in de bajes. Meestal zegen ik de rozenkrans bij het geven.

De weken voor kerst staan altijd in het teken stond van de voorbereidingen voor het vieren van kerst in de vrouwen- en mannengevangenis: contact met vrijwilligers die bij de diensten aanwezig zijn, langs meer dan 75 cellen met een persoonlijke kerstwens en wat lekkers voor de mensen die niet naar de diensten mogen

Binnenkort is het Valentijnsdag en dat zal vrijwel niemand ontgaan. Op radio, televisie, internet en natuurlijk in de krant barst het momenteel weer van de Valentijnsdagreclame. De veertiende februari is officieel de dag van de liefde, maar waar komt het feest eigenlijk vandaan?

Zijn pas voor de PI is geldig tot 31-12-2089. Hij is bijna 80 jaar en heeft dus nog even te gaan. Als we op iemand zuinig moeten zijn dan is het wel vrijwilliger Nico.
Vrijwilligers zijn wat mij betreft goud waard. Zeker na corona realiseer ik me nog regelmatig hoeveel rust het geeft dat zij er zijn in de PI.

In de PI waar ik werk is een enthousiaste groep vrijwilligers: kerkvrijwilligers, muziekvrijwilligers, Alphavrijwilligers en niet te vergeten Voorleesvrijwilligers.
U zult denken: voorleesvrijwilligers????? Wat doen die nou weer? Lezen zij voor aan gedetineerden?

‘Wilt u mijn tatoeage zien? Het is een tatoeage van Maria! ‘Ow en ik heb er ook een van Jezus’

Als justitiepastor krijg ik in de gevangenis regelmatig een gedetineerd mens op bezoek met een tatoeage. Soms maar een of twee tatoeages, soms een arm vol en soms zie je door de tatoeages de mens niet meer zoals hij ooit was.

Na afloop van de kerkdienst kuieren de mannen naar de koffie en de koek. Een paar hebben een vraag of willen iets zeggen naar aanleiding van de viering. Bryan vroeg me vóór de kerkdienst al of ik zijn rozenkrans wilde zegenen. Ik antwoordde: “Dat doe ik na afloop.”

De bajeswereld bestaat in beleving vaak uit twee werelden. De wereld van binnen en die van buiten. Maar ook binnen zijn er vaak twee werelden: De wereld van wie er werkt, en de wereld van wie er tijdelijk woont. En waar twee werelden zijn, is er al gauw een wij-en-zij. Wij-zij staan dan gemakkelijk tegenover elkaar.

Die beleving van tegenover elkaar staan is in zekere zin normaal, maar tegelijk heb ik me er altijd tegen verzet.

“HEEEE DOMINEEE, DOOOOOMINEEEE” schalt er over de luchtplaats. Ik loop maar naar Ferry toe.

Ik heb een zwak voor de jonge jongen. Hij heeft al meerdere keren vast gezeten maar doet het nu helemaal anders. Met mensen heeft hij niet zoveel zegt hij ondertussen heeft hij de mooiste ideeën.

‘Zeg het is Ferry.‘

‘Wanneer kunnen we nou eindelijk eens iets geven in de kerk?’

Het kunstwerk van de Finse kunstenaar Satu Prinnen nodigt mensen uit om samen na te denken onder welke lasten je gebukt gaat in het leven. Zowel in het groepsgesprek als in de dienst staan we hierbij stil. Het schilderij toont een man die het gewicht van de lasten van zijn huis, werk, familie op zijn schouders draagt.

Bij kerkdiensten in de Bajes zijn in de regel vrijwilligers aanwezig. Ze komen uit de stad en de omliggende dorpen rond een penitentiaire inrichting. Sommige vrijwilligers doen dit werk al heel lang; twintig tot vijfentwintig jaar is geen uitzondering. Ze hebben justitiepredikanten zien komen en gaan en gedetineerden zien komen en terugkomen. Maar in hun jarenlange betrokkenheid hebben ze zelf iets onsterfelijks.

Het is donderdagochtend en we beginnen met onze wekelijkse gespreksgroep van 8.00 tot 9.00 uur in het Stiltecentrum. Het lijkt een ‘onmogelijk tijdstip’. Althans ik weet niet of ik op die tijd naar een gespreksgroep zou komen als ik gedetineerd zat. Maar feit is dat het onze best lopende gespreksgroep is. Ieder week komen er toch een man of tien op af. En het zijn ook altijd mannen die voor ‘een goed gesprek’ komen.

Het begon met een cursus van zes bijeenkomsten met als thema: ‘Hoe hou je het vol?’ Niet het delict stond centraal of de dingen die daaromheen spelen, maar ‘hoe hou je het vol?’, ‘hoe blijf je mens in de tijd dat je binnen zit?’, ‘hoe voorkom je dat je afstompt?’.

Gaandeweg de cursus vormde zich een groepje van vijf mannen die allemaal een lange straf uitzitten. Twee van hen zijn nog niet zo heel lang binnen, drie andere tellen voorzichtig af naar de dag dat ze naar buiten mogen. Ze wilden verder met deze groep.

Gedetineerden, de bewoners van onze Penitentiaire Inrichtingen, gaan heel verschillend om met de verwerking van hun delict. Zonder aanspraak te maken op volledigheid ben ik in de afgelopen anderhalf jaar, de tijd dat ik rondloop binnen P.I.’s, verschillende verwerkingsstrategieën tegengekomen, twee ontkennende strategieën en twee bekennende strategieën. De eerste strategie is de volledige ontkenning van het delict. Als ik onze bewoners mag geloven zitten er grote aantallen mensen met een ziel zonder-vlek-of-smet in detentie. 

Soms is het moeilijk voor mij om m’n gevoelens te uiten, In woorden brengen hoe het echt voelt om een vriend zoals jij te hebben.
Ik ben gezegend.

Een vriendschap zo echt, zo hecht. Het is uniek, met jou ben ik mezelf – compleet en vrij.

We hoefden nooit echt moeite te doen, de vriendschap kwam vanzelf.

Een vriendschap zo echt, zo hecht. Of er nou 5, 10 of 20 jaar voorbij gaan, wij zullen toch contact blijven houden.

ls  geestelijk verzorger mag ik mijn werk doen in de enige Justitiële VRIS inrichting van Nederland (VRIS=VReemdelingen In Strafrecht) . Dus alle ingezetenen zijn mannen die hier de fout zijn in gegaan en daardoor het land dienen te verlaten na het uitzitten van hun straf. Ook kunnen zij hun straf soms uitzitten in het land van herkomst. Sommigen kiezen hiervoor juist om dichterbij hun familie te kunnen zijn.

Het is zondagmorgen 8 oktober 2023 in PI Heerhugowaard. Om negen uur in de morgen is het al een drukte van belang omdat er een bandoptreden tijdens de kerkdienst gaat plaatsvinden. De beide kosters zijn druk in de weer geweest om de kerkzaal zo leeg mogelijk te maken

Mijn dagelijkse werk speelt zich af op kantoor in Den Haag, maar op deze vroege zondagochtend rijd ik naar de PI om twee kerkdiensten te verzorgen, eentje om kwart voor negen en eentje om tien uur. Twee vrijwilligers wachten me op. Met een grote sleutelbos in handen loop ik naar de kleine ruimte die dienst doet als stiltecentrum. Ik ben een beetje zenuwachtig.

1 Een psalm van Luna
2 nadat ze verkeerde keuzes had gemaakt
3 God ik vertrouw op U
Wees niet kwaad op mij!
Uw liefde is groot,
vergeef mij.

Gebaseerd op Johannes 4 uit de Bijbel

Uitgekotst. Niet gezien en niet meer welkom. Zo voelde ik me al jaren! Terwijl al mijn
buurvrouwen samen naar de put gingen om water te putten, ging ik alleen – op het
heetst van de dag nog wel. Die blikken als ze me zagen, het geroddel achter mijn rug.
Ik kon er niet meer tegen.

Ik wil mijn gevoelens uiten,
maar hoe dat weet ik niet.

Ik kijk door mijn getraliede ruiten,
maar niemand die me ziet.

Wat is dit toch moeilijk,
ook al wil ik het zo graag.

Je bent niet je delict. Binnen zijn we ook allemaal gewone mensen.
Het is de tijd om met jezelf bezig te zijn, in de spiegel te kijken en te reflecteren op je leven.
Hoe mooi is het als je als gedetineerde je herinneringen kan ophalen en daarvan kan genieten.
En dat je leert van je eigen leven en herinneringen.

Dit zijn mijn herinneringen:

Veroordeelt, alles kwijt.
Wat nu slechts rest is grote spijt.
Nieuwe kracht heb ik hier gevonden
door te praten met mensen, ook met grote wonden.

Een toekomst, een nieuw begin,
anders doen, dat is mijn nieuwe zin.
Geluk, liefde en vertrouwen,
met een maatje weer een toekomst opbouwen.

Ik leg de namen van mijn kinderen in Uw handen.
Graveer Gij ze daarin met onuitwisbaar schrift.
Dat niets of niemand ze meer ooit daaruit kan branden,
ook niet als satan ze straks als de tarwe zift.

Veel mensen zien op tegen de TBS. Begrijpelijk, want de einddatum is onzeker en je weet niet wat je te wachten staat. Maar er zijn er ook die zeggen: ‘Dit is de beste plek waar ik ooit gezeten heb’.

Het is een zoektocht naar omgaan met je verleden, je delict, je trauma’s, je psychische stoornis of ziekte, je toekomst. Kortom het is een zoektocht naar jezelf.